VIÊM DA DẦU: TRIỆU CHỨNG VÀ ĐIỀU TRỊ

Viêm da dầu (Seborrheic Dermatitis) là sự viêm vùng da có mật độ cao của tuyến bã nhờn (ví dụ như mặt, da đầu,…). Không rõ nguyên nhân, nhưng các loài Malassezia, một nấm men bình thường trên da, đóng một vai trò nào đó. SD xảy ra với tần số tăng lên ở bệnh nhân HIV và ở những bệnh nhân có rối loạn thần kinh nhất định. SD gây ngứa thường xuyên, gàu và vảy da màu vàng, mỡ nhờn dọc theo đường chân tóc và trên mặt.

Viêm da dầu được hiểu như thế nào?

Viêm da dầu hay còn được gọi một cái tên khác là viêm da tiết bã nhờn. Đây là một bệnh da mạn tính. Tình trạng cơ bản là dát đỏ, giới hạn rõ, trên có vảy mỡ, khu trú ở vùng có nhiều tuyến bã như da đầu, mặt và phần trên của thân mình.

Ở Mỹ, khoảng từ 1 đến 3 % dân số mắc bệnh, nam giới gặp nhiều hơn nữ giới, chủ yếu gặp ở người trẻ từ 18 đến 40 tuổi, ít gặp ở người cao tuổi. Đối với trẻ sơ sinh, tuyến bã tăng hoạt động trong thời kỳ này do tác dụng của androgen từ mẹ truyền qua rau thai nên nhiều trẻ em mắc bệnh trong thời kỳ sơ sinh. Ngoài ra viêm da dầu cũng hay gặp ở những người bệnh Parkinson và người bệnh nhiễm HIV.

viêm da dầu: triệu chứng và điều trị

Nguyên nhân gây bệnh

Nguyên nhân gây bệnh viêm da dầu chưa rõ ràng.
Tăng tiết chất bã/dầu là điều kiện gây viêm da dầu.
Nấm Malassezia ovale (Malassezia furfur), vi khuẩn P. acne và một số vi khuẩn khác đóng vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của bệnh.

Ở người bệnh bị gầu da đầu, nồng độ kháng thể kháng lại Malassezia cao hơn so với nhóm chứng. Người bệnh bị viêm da dầu có đáp ứng miễn dịch với M. orbicular.

Chẩn đoán bệnh

Chẩn đoán xác định

Lâm sàng

- Tổn thương là các dát đỏ thẫm, trên có vảy da khô ở vùng da có nhiều tuyến bã như da đầu, mặt, trước xương ức, vùng giữa hai bả vai và các nếp gấp.

- Tình trạng gầu da đầu là biểu hiện đầu tiên của viêm da dầu, da đầu có thể bình thường, ở giai đoạn muộn hơn, da đầu trở nên đỏ ở nang lông lan rộng, liên kết với nhau và có thể lan xuống trán, sau tai, ống tai ngoài và cổ.

- Ở mặt: Xuấy hiện tình trạng dát đỏ và vảy da, thường ở vùng giữa hai lông mày, rãnh mũi má.

- Ở thân mình: Ban đầu là sẩn đỏ ở nang lông trên có vảy mỡ, sau đó các sẩn liên kết với nhau tạo thành mảng lớn, có nhiều cung như hình cánh hoa, ở giữa có vảy mỏng, xung quanh là các sẩn màu đỏ thẫm trên có vảy mỡ ở trước ngực, vùng liên bả vai.

- Ở các nếp gấp như nách, bẹn, nếp dưới vú, hậu môn sinh dục, viêm da dầu biểu hiện như viêm kẽ, da đỏ, giới hạn rõ, trên có vảy mỡ.

Xét nghiệm cận lâm sàng

- Mô bệnh học: Không đặc hiệu, có hiện tượng á sừng, tăng lớp tế bào gai và xốp bào nhẹ. Xốp bào là dấu hiệu quan trọng giúp chẩn đoán phân biệt với vảy nến. Trung bì có hiện tượng thâm nhiễm nhẹ các tế bào viêm.

- Soi nấm trực tiếp phát hiện M. furfur.

- Người bệnh viêm da dầu cần làm xét nghiệm HIV.

Chẩn đoán phân biệt

Vảy nến: các dát đỏ ở vùng tỳ đè, giới hạn rõ trên có vảy khô dày. Việc chẩn đoán phân biệt cần dựa vào mô bệnh học.
Biến chứng của chấy đôi khi cũng rất khó phân biệt với viêm da dầu.
Viêm da do ánh nắng, lupus đỏ hệ thống đôi khi cũng cần phân biệt với viêm da dầu.

Phương pháp điều trị bệnh

Nguyên tắc chung

Dùng thuốc kháng nấm tại chỗ có tác dụng đối với Pityrosporum.
Bệnh dễ tái phát. Các yếu tố làm vượng bệnh như stress, nghiện rượu, hoặc một số thuốc.
Không nên dùng các thuốc bôi corticoid.

Điều trị cụ thể

Đối với gầu da đầu:

Điều trị bằng cách thường xuyên gội đầu bằng dầu gội chống nấm. Nước gội đầu có pyrithion, kẽm và magne với nồng độ 0,5 đến 2% hoặc dầu gội đầu olamin 0,75-1% trong thời gian nhiều tháng. Có thể dùng dầu gội đầu chứa selenium 1-2,5% hoặc chứa hoạt chất chống nấm thuộc nhóm imidazol như ketoconazol, econazol hay bifonazol.

Đối với thương tổn trên mặt

Nên dùng các loại xà phòng ZnP 2% và các thuốc chống nấm imidazol như ketoconazol, bifonazol hay ciclopiroxolamin.

- Isotretinoin có tác dụng làm giảm sự bài tiết chất bã. Liều lượng 0,5mg/kg/ngày trong ít nhất 8 tháng. Theo dõi chức năng gan, mỡ máu trong quá trình điều trị.

- Viêm da dầu ở trẻ sơ sinh và dạng đỏ da toàn thân (Leiner-Moussous diseases) có thể tự khỏi khi trẻ được 3 đến 4 tuổi. Cần điều trị dự phòng các biến chứng bội nhiễm, có thể dùng xà phòng chống nấm (chlorhexidin, trichorcarbanid), sau đó dùng các dẫn chất của imidazol. Nếu có nhiều vảy dày trên da đầu cần làm mềm vảy bằng xà phòng hay mỡ salicylic 5% hoặc mỡ kháng sinh. Không nên dùng các thuốc corticoid bôi. Trong trường hợp tổn thương lan toả có thể sử dụng ketoconazol đường uống.