BỆNH VIÊM KHỚP DẠNG THẤP

1. Bệnh viêm khớp dạng thấp là gì?

Viêm khớp dạng thấp là một bệnh lý tự miễn điển hình, diễn biến mạn tính với các biểu hiện tại khớp, ngoài khớp và toàn thân ở nhiều mức độ khác nhau. Đây là bệnh lý phổ biến nhiều ở nữ so với nam, thường ở độ tuổi trung niên, đi kèm với các dấu hiệu lâm sàng, cận lâm sàng rõ ràng.

Bệnh viêm khớp dạng thấp thường gây ảnh hưởng đến các khớp đối xứng trong cơ thể, chẳng hạn như cả hai tay, hai cổ tay hoặc hai đầu gối. Đây chính là điểm phân biệt bệnh lý viêm khớp RA với các loại viêm khớp khác. Bệnh diễn biến phức tạp, gây hậu quả nặng nề do đó cần được điều trị tích cực ngay từ đầu bằng các biện pháp điều trị hữu hiệu để làm ngừng hay làm chậm tiến triển của bệnh, hạn chế tàn phế và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.

2. Triệu chứng của bệnh viêm khớp dạng thấp

Các triệu chứng lâm sàng ở bệnh viêm khớp dạng thấp

2.1. Triệu chứng cơ năng:

- Sưng nóng đỏ đau các khớp, có tính chất đối xứng, sưng phần mu hơn lòng bàn tay, sưng đau hạn chế vận động, các ngón tay có hình thoi nhất là các ngón 2,3, 4. Các khớp thường bị ảnh hưởng là : liên đốt ngón gần bàn tay, bàn ngón tay, cổ tay, khuỷu, cổ chân và gối.

- Tình trạng cứng khớp buổi sáng rõ và kéo dài hơn 1 giờ

- Mệt mỏi, suy nhược do viêm khớp kéo dài ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Bệnh nhân có thể không sốt hoặc sốt nhẹ trong đợt tiến triển bệnh.

2.2. Triệu chứng thực thể tại khớp:

Sưng, đau, nóng tại các khớp, ít khi tấy đỏ. Sưng có thể là do sưng phần mềm hoặc do tràn dịch khớp. Thường viêm khớp nhỏ, có tính chất đối xứng, kéo dài vài tuần đến vài tháng. Các khớp viêm hay gặp như: cổ tay, bàn ngón tay, ngón gần, khuỷu, vai, háng, gối, cổ chân, khớp nhỏ bàn chân. Nếu bệnh nhân có viêm cột sống cổ thường là dấu hiệu tiên lượng nặng của bệnh, có thể xuất hiện bán trật khớp đội trục gây chèn ép tủy cổ.

Nếu không được điều trị sớm, đầy đủ, người bệnh sẽ bị dính và biến dạng các khớp viêm do tổn thương phá hủy khớp, gân, dây chằng từ đó gây bán trật khớp, tàn phế. Các kiểu biến dạng thường gặp gồm có: bàn tay gió thổi, cổ tay hình lưng lạc đà, ngón tay người thợ thùa khuyết, ngón tay hình cổ cò, hội chứng đường hầm cổ tay...

2.3. Triệu chứng ngoài khớp:

Hạt dưới da (nốt thấp): Tỉ lệ gặp là 10-15%, thường ở dưới da vùng tỳ đè như khuỷu, cạnh ngón tay, ngón chân, vùng chẩm, gân Achilles. Hay gặp ở người viêm khớp dạng thấp nặng, tiến triển bệnh nhanh, thể huyết thanh dương tính. Tuy nhiên thấy người bệnh viêm khớp dạng thấp ở Việt Nam ít có hạt thấp dưới da. Đặc điểm những hạt này có mật độ chắc, thường gắn dính với màng xương hoặc gân nên ít di động, kích thước từ vài mm đến 2 cm, đứng thành từng đám.

Tổn thương mắt: Thường viêm khô kết mạc, một phần trong hội chứng Sjogren. Có thể viêm củng mạc và nhuyễn củng mạc thủng khi bệnh tiến triển nặng

Tổn thương phổi: Nốt dạng thấp ở nhu mô, xơ phổi kẽ lan tỏa, viêm phế quản hay tắc nghẽn đường hô hấp do viêm khớp nhẫn giáp, viêm phổi (thể bệnh nặng), viêm màng phổi hoặc tràn dịch màng phổi cũng có thể gặp.

Tổn thương tim mạch: Viêm màng tim, viêm cơ tim, viêm van tim, loạn nhịp tim, nhiễm bột và viêm mạch.

Hội chứng Felty: Giảm bạch cầu hạt, lách to, nhiễm khuẩn tái phát, hội chứng Sjogren, thường là biểu hiện toàn thân, đang tiến triển.

Hiếm gặp tổn thương thần kinh ngoại biên và trung ương.

3. Các triệu chứng cận lâm sàng ở bệnh viêm khớp dạng thấp

Các xét nghiệm chung: hồng cầu giảm, bạch cầu tăng, tốc độ lắng máu tăng và biểu hiện tình trạng viêm, chỉ số CRP tăng, Fibnnogen trong máu thường cao.

Dấu hiệu X quang điển hình của VKDT: chụp khớp tại bàn tay, cổ tay hoặc khớp tổn thương: hình bào mòn, hình hốc, hình khuyết đầu xương, hẹp khe khớp, mất chất khoáng đầu xương.

Yếu tố dạng thấp trong huyết thanh dương tính.

Đây là bệnh lý có tỷ lệ tàn phế cao do tình trạng phá hủy khớp gây nên nếu không được theo dõi, điều trị kịp thời và đúng phác đồ. Do đó, việc nhận biết bệnh sớm là điều vô cùng quan trọng. Cần chú ý theo dõi cơ thể của mình và chủ động tới các cơ sở y tế để được thăm khám thường xuyên và được tư vấn hướng điều trị phù hợp.

4. Phác đồ điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp

Hiện nay chưa có biện pháp điều trị viêm khớp dạng thấp khỏi hoàn toàn. Các biện pháp điều trị nhằm cải thiện triệu chứng giúp duy trì cuộc sống bình thường. Các thuốc điều trị cơ bản hay còn gọi là nhóm thuốc DMARDs có vai trò quan trọng trong việc ổn định bệnh và cần điều trị kéo dài.

Điều trị triệu chứng: nhằm cải thiện triệu chứng viêm, giảm đau, duy trì khả năng vận động bằng các thuốc kháng viêm không steroid (KVKS- NSAIDs) hoặc Corticosteroids.

Điều trị cơ bản bằng các thuốc chống thấp làm thay đổi tiến triển của bệnh (DMARDs) để làm chậm hoặc làm ngừng tiến triển của bệnh, cần điều trị lâu dài và theo dõi các triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng trong suốt thời gian điều trị.

Các điều trị phối hợp khác: Các bài tập vật lý trị liệu có thể đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị viêm khớp dạng thấp và giúp quá trình phục hồi sau điều trị diễn ra nhanh hơn. Có thể tham khảo một số các cách như tắm suối khoáng, tập luyện/vận động chống co rút gân, phẫu thuật chỉnh hình, dùng các sản phẩm hỗ trợ vận động khớp,…

5. Lưu ý trong điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp

Nguyên tắc quan trọng trong điều trị là: tích cực, toàn diện, dài hạn và thường xuyên theo dõi.

Do thuốc sử dụng điều trị, rất nhiều bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng. Cần can thiệp điều trị sớm tránh bệnh gây ảnh hưởng đến tiêu hóa, ăn uống và dinh dưỡng, khiến viêm khớp dạng thấp trở nên nghiêm trọng hơn.

Ngoài ra, bệnh nhân điều trị bệnh có thể gặp phải các tình trạng sức khỏe khác cần phòng tránh như: thiếu máu, thiếu dinh dưỡng, vitamin các loại, loãng xương,…

Trong suốt quá trình điều trị viêm khớp dạng thấp, bệnh nhân cần được theo dõi liên tục, duy trì lâu dài kể cả khi triệu chứng bệnh đã được cải thiện. Một số phương pháp được dùng trong chẩn đoán theo dõi viêm khớp dạng thấp bao gồm: xét nghiệm máu, chụp X-quang, sinh thiết,…

Xem thêm các bài viết về bệnh lý khác tại đây
**Nguồn tham khảo: Tài liệu Chuẩn đoán và điều trị các bênh cơ xương khớp – Bộ Y tế (2016)