1. BỆNH ÁN
Ngày 18/9/2015, khoa Cấp cứu bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM tiếp nhận bệnh nhân nam 15 tuổi, vào viện với tình trạng đau hố chậu và bìu trái khoảng một ngày. Bệnh nhân được khám và chẩn đoán xoắn tinh hoàn trái. Bệnh nhân có chỉ định mổ cấp cứu với hy vọng có thể tháo xoắn, cứu được tinh hoàn. Tuy nhiên, cuối cùng phải cắt bỏ tinh hoàn trái do cuống tinh hoàn bị xoắn 360o làm tinh hoàn bị thiếu máu nuôi, hoại tử nên không thể bảo tồn được. Nhiều trường hợp tương tự cũng thỉnh thoảng gặp tại bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM. Vậy xoắn tinh hoàn là gì và cách chẩn đoán sớm cũng như phòng ngừa như thế nào?
2. ĐỊNH NGHĨA
Xoắn tinh hoàn xảy ra khi tinh hoàn xoay làm xoắn thừng tinh (trong có cuống mạch máu của tinh hoàn), thường gây đau dữ dội và phù nề. Xoắn tinh hoàn thường xảy ra ở trẻ em từ 12 - 16 tuổi nhưng có thể gặp ở bất cứ tuổi nào, kể cả trước khi sinh. Tần suất mắc bệnh là 1/4.000 ở người trẻ dưới 25 tuổi.
Xoắn tinh hoàn cần phải được chẩn đoán và can thiệp sớm mới cứu được tinh hoàn vì tình trạng thiếu máu lâu sẽ làm cho tinh hoàn bị hoại tử cần phải cắt bỏ.
Hai dạng giải phẫu xoắn tinh hoàn:
A. Xoắn ngoài tinh mạc - hay gặp ở trẻ sơ sinh;
B. Xoắn trong tinh mạc- hay gặp ở trẻ mới lớn.
3. TRIỆU CHỨNG
Các dấu hiệu và triệu chứng của xoắn tinh hoàn bao gồm:
- Đau đột ngột và dữ dội ở trong bìu, lan lên ống bẹn và hố chậu. Đau liên tục, ngày càng tăng.
- Phù nề da bìu tăng dần và có thể lan sang bên đối diện.
- Da có thể đỏ hay bầm tím.
- Tinh hoàn nằm cao hơn bình thường.
- Có thể có cảm giác buồn nôn và nôn.
- Tiểu tiện đau buốt.
- Sốt (có thể có do phản ứng).
Trẻ nhỏ xoắn tinh hoàn điển hình bị thức dậy lúc giữa đêm hay về sáng vì đau trong bìu.
Bạn có thể từng lúc bị đau tinh hoàn đột ngột rồi tự khỏi, cần đi khám ngay và thường là phải mổ để đề phòng tái phát.
4. NGUYÊN NHÂN
Nguyên nhân xoắn tinh hoàn chưa được biết rõ. Đa số nam giới bị xoắn tinh hoàn thường là do đặc điểm di truyền làm cho tinh hoàn xoay dễ dàng bên trong bìu và thường cho cả hai bên. Người ta cho rằng tinh hoàn nặng lên sau dậy thì, cũng như sự co thắt đột ngột của các cơ bìu (chen vào thừng tinh theo hình xoắn ốc) cũng có thể là tác nhân gây xoắn tinh hoàn cấp. Xoắn tinh hoàn thường xảy ra vài giờ sau một hoạt động mạnh, một chấn thương nhẹ của tinh hoàn hoặc khi đang ngủ. Thời tiết lạnh, rối loạn thần kinh thực vật cũng có thể có vai trò.
5. CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ
• Tuổi. Hay gặp nhất ở trẻ mới lớn (12 - 16 tuổi), sau đến trẻ sơ sinh.
• Xoắn tinh hoàn trước đó. Nếu bạn từng có nh̃ng lúc đau tinh hoàn rồi tự khỏi (xoắn và tháo xoắn từng lúc), bạn có thể bị lại. Nếu bị đau nhiều lần thì nguy cơ bị lại càng cao.
• Gia đình có người bị xoắn tinh hoàn.
6. BIẾN CHỨNG
Xoắn tinh hoàn có thể bị các biến chứng sau:
• Tổn thương hay hoại tử tinh hoàn. Thường gặp khi xoắn tinh hoàn không được điều trị phẫu thuật sau vài giờ.
• Không thể có con. Một số trường hợp tổn thương hay mất tinh hoàn đưa đến biến chứng này.
7. CHẨN ĐOÁN
Chẩn đoán xoắn tinh hoàn thường được xác định qua thăm khám v̀ng bìu, tinh hoàn, bụng.
Thử các phản xạ. Cọ hay cấu véo phía trong đùi bên bị đau, khi bình thường thì tinh hoàn co lên nhưng nếu tinh hoàn bị xoắn thì có thể mất phản xạ này.
Siêu âm vùng bìu. Để đánh giá tình trạng tưới máu: giảm hoặc mất tưới máu tinh hoàn là một dấu hiệu của xoắn tinh hoàn. Nhưng siêu âm không phải bao giờ cũng phát hiện được giảm tưới máu, do đó, siêu âm có thể không loại trừ được xoắn tinh hoàn.
Khi đã chẩn đoán xoắn tinh hoàn, bệnh nhân cần được phẫu thuật ngay để bảo tồn được tinh hoàn.
8. ĐIỀU TRỊ
Phẫu thuật là phương pháp điều trị duy nhất khi nghi ngờ xoắn tinh hoàn. Phẫu thuật nhằm để tháo xoắn tinh hoàn nếu tinh hoàn còn tốt hoặc cắt bỏ nếu tinh hoàn đã bị hoại tử do thiếu máu lâu. Tiến hành dưới gây mê, rạch một đường nhỏ của bìu, tháo xoắn thừng tinh, nếu cần thì khâu đính một hay hai tinh hoàn vào phía trong bìu để phòng ngừa bị xoắn về sau.
9. TIÊN LƯỢNG
Thành công của phẫu thuật, khả năng bảo tồn và hồi phục chức năng tinh hoàn sau mổ phụ thuộc vào thời gian từ lúc bắt đầu đau cho đến khi được phẫu thuật:
- Dưới 6 giờ: 90 - 100% bảo tồn được tinh hoàn.
- 12 - 24 giờ: 20 - 50% bảo tồn được tinh hoàn.
- Trên 24 giờ: 0 - 10% bảo tồn được tinh hoànBS CK1 Lê Phúc Liên
