U TUYẾN YÊN

ĐẠI CƯƠNG

U tuyến yên chiếm khoảng 10% các khối u trong não. Khi có khối u tang trưởng bất thường phát triển trong tuyến yên gây ảnh hưởng đến chức năng hoạt động của tuyến này trong cơ thể sẽ xảy ra hiện tượng (làm tăng hoặc giảm chức năng tuyến yên) các tế bào đích sản xuất ra hormone bị hủy hoại dẫn đến suy tuyến yên.

Có 2 loại u tuyến yên:

• U tuyến yên không tăng tiết
• U tuyến yên tang tiết: U tuyến yên tăng tiết prolactin, u tuyến yên tăng tiết GH, u tuyến yên tăng tiết ACTH. 

NGUYÊN NHÂN

Các khối u tuyến yên phát sinh là do:

• Tăng sinh một dòng tế bào tuyến yên.
• Đột biến các gen gây ung thư hoặc các gen kìm hãm sinh u, hầu hết là ác tính, nhưng ít gặp.
•  Một số đột biến khác liên quan với u tuyến tuyến yên (pituitary adenomas) như hoạt hóa đột biến gen.
• Ngoài ra, các đột biến tự thân, các yếu tố của vùng dưới đồi có thể kích thích và duy trì sự phát triển các tế bào u tuyến đã bị biến đổi

TRIỆU CHỨNG

Triệu chứng của bệnh lý này phụ thuộc vào loại u tuyến yên người bệnh mắc phải và độ lớn của nó. Một số u tuyến yên, đặc biệt là u nhỏ, không gây ra triệu chứng và chúng được phát hiện một cách tình cờ khi chụp Cắt lớp vi tính hoặc chụp Cộng hưởng từ sọ não.
Khi u tuyến yên gây ra triệu chứng, là do lượng hormone đích trong cơ thể cao hoặc thấp bất thường, tùy thuộc vào lượng hormone thay đổi, các triệu chứng có thể xảy ra như:

• Kinh nguyệt không đều hoặc vô kinh, tiết sữa bất thường ở nữ; giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương ở nam giới.
• Tăng tiết nội tiết tố tăng trưởng GH (growth hormone) gây cho người bệnh phát triển với nhiều rối loạn như to đầu chi, mặt to, trán rộng, trán dô, cằm rộng, môi dày, da thô, bàn chân và ngón chân to, bàn tay và ngón tay to.
• Hội chứng Cushing: Béo trung tâm (béo thân), mặt tròn đỏ, u mỡ sau gáy; rậm lông mi, tóc mai, râu, ria mép ở nữ, tóc sau gáy; tăng huyết áp, trứng cá ở mặt, lưng; rạn da màu tím đỏ, sờ vào thấy mịn như lụa và lõm dưới mặt da.
• Cường giáp: Hồi hộp đánh trống ngực, sợ nóng, run tay, sụt cân, ra mồ hôi nhiều, thay đổi tính tình, dễ cáu gắt, dễ lo lắng, rối loạn giấc ngủ.

Các triệu chứng liên quan đến kích thước của u tuyến yên cũng có thể xảy ra nếu nó phát triển lớn hoặc chèn ép lên các mô lân cận như: 

• Nhức đầu.
• Thay đổi thị lực

XÉT NGHIỆM LẬN LÂM SÀN CHẨN ĐOÁN

• Xét nghiệm nội tiết tố Prolactin.
• MRI sọ não: Ở những người bệnh đau đầu không rõ nguyên nhân, kèm theo những bất thường về thị giác đặc trưng hoặc các bệnh lý nội tiết phải nghi ngờ u tuyến yên, nên tiến hành chẩn đoán hình ảnh thần kinh với lát dày 1mm. Chụp Cộng hưởng từ sọ não có độ nhạy cao hơn so với chụp Cắt lớp vi tính sọ não trong việc phát hiện u tuyến yên, đặc biệt đối với microadenomas.
• Kiểm tra thị lực

ĐIỀU TRỊ

U tuyến yên được phát hiện tình cờ và không gây ra triệu chứng thường không cần điều trị. Nhưng Bác sỹ sẽ theo dõi sự phát triển theo thời gian bằng cách làm các xét nghiệm và MRI sọ não, vậy nên người bệnh nên đi khám sức khỏe định kỳ ít nhất 1 năm / lần. 
Nếu khối u lớn hoặc gây ra các triệu chứng nguy hiểm thì cần theo phác đồ điều trị mà Bác sỹ chuyên khoa đưa ra, dựa vào loại u hay độ lớn,… Các phương pháp điều trị khác nhau có thể bao gồm:

• Thuốc: Thuốc có thể thu nhỏ sự phát triển và giảm lượng hormone chúng tạo ra. 
• Phẫu thuật: Những khối u lớn chèn ép các cấu trúc xung quanh thường sẽ được chỉ định phẫu thuật. Trong quá trình phẫu thuật, Bác sỹ sẽ rạch một đường nhỏ ở phía sau mũi và sau đó sử dụng dụng cụ để lấy khối u.
• Xạ trị: Bức xạ sử dụng liều lượng cao tia X để phá hủy hoặc thu nhỏ sự phát triển của khối u. Các Bác sỹ thường sử dụng xạ trị sau khi phẫu thuật để ngăn không cho u tuyến yên phát triển trở lại. 

Sau khi điều trị, người bệnh cần tái khám thường xuyên để đảm bảo khối u tuyến yên không tái phát trở lại. Một số người cũng cần điều trị hormone lâu dài để điều chỉnh nồng độ hormone trong cơ thể.
U tuyến yên là bệnh lý thường gặp. Để có thể kịp thời tầm soát bệnh cũng như có phương pháp điều trị hợp lý, mọi người đều nên khám sức khỏe tổng quát ít nhất 1 năm / lần hoặc thăm khám ngay khi có triệu chứng bệnh. Tại Bệnh viện Quốc tế Vinh, với hệ thống máy chụp Cộng hưởng từ 1.5 Tesla của Cộng hòa Liên bang Đức có từ lực cao và đầy đủ các kỹ thuật xét nghiệm tân tiến sẽ đem đến những kết quả chính xác. Từ đó hỗ trợ các Bác sỹ lâm sàng đưa ra chẩn đoán xác định nhanh chóng, giúp tầm soát sớm bệnh lý u tuyến yên ở người bệnh. 

Nguồn tài liệu tham khảo: Giáo dục sức khỏe u tuyến yên – Uptodate

Xem thêm các bài viết khác tại đây