Viêm thận Lupus có nguy hiểm không?

1. VIÊM THẬN LUPUS LÀ GÌ?

Viêm thận Lupus là một bệnh tự miễn điển hình. Biểu hiện tổn thương thận rất thường gặp ở những bệnh nhân Lupus ban đỏ hệ thống mà tổn thương chủ yếu là ở cầu thận. Viêm thận lupus đã được nhiều tác giả coi là một mẫu hình bệnh lý kiểu “phức hợp miễn dịch ” đó là đáp ứng quá mẫn típ III. Theo nhiều tác giả thì tỷ lệ biểu hiện then ở bệnh nhõn Lupus giao động từ 60-75%.

VIÊM THẬN LUPUS

2. NGUYÊN NHÂN

Lupus xảy ra khi hệ thống miễn dịch của bạn tấn công các mô khỏe mạnh trong cơ thể bạn. Theo bác sĩ, cho đến nay nguyên nhân gây bệnh Lupus ban đỏ hệ thống còn chưa được biết rõ. Nhưng phần lớn các nghiên cứu gợi ý rằng có 3 yếu tố ảnh hưởng nhiều nhất đến quá trình phát sinh bệnh:

Di truyền: Các nhà nghiên cứu hiện đã xác định được hơn 50 gen liên kết với bệnh lupus. Những gen này thường thấy ở những người mắc bệnh lupus hơn những người không mắc bệnh, hầu hết các gen này không được chứng minh là trực tiếp gây ra bệnh lupus, chúng được cho là góp phần gây ra bệnh.
Môi trường: các yếu tố môi trường có thể kích hoạt bệnh lupus và gây ra các cơn bùng phát vẫn chưa được biết đầy đủ, nhưng các yếu tố phổ biến nhất là tia cực tím (UVA và UVB); nhiễm trùng (bao gồm cả ảnh hưởng của vi rút Epstein-Barr), và tiếp xúc với bụi silica trong môi trường nông nghiệp hoặc công nghiệp.
Hormone giới tính: cứ 10 trường hợp lupus thì có 9 trường hợp là ở nữ giới, các nhà nghiên cứu đã xem xét mối quan hệ giữa estrogen và bệnh lupus.

3. TRIỆU CHỨNG

Các dấu hiệu và triệu chứng có thể xuất hiện đột ngột hoặc phát triển chậm, có thể nhẹ hoặc nặng, và có thể tạm thời hoặc vĩnh viễn. Hầu hết những người mắc bệnh lupus đều bị bệnh nhẹ đặc trưng bởi các đợt bùng phát, sau đó cải thiện hoặc thậm chí biến mất hoàn toàn trong một thời gian.

Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến nhất bao gồm:

Mệt mỏi
Sốt
Đau khớp, cứng khớp và sưng tấy
Phát ban hình cánh bướm trên mặt bao phủ má và sống mũi hoặc phát ban ở những nơi khác trên cơ thể
Các tổn thương da xuất hiện hoặc trầm trọng hơn khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời
Ngón tay và ngón chân chuyển sang màu trắng hoặc xanh khi tiếp xúc với lạnh hoặc trong thời gian căng thẳng
Hụt hơi
Đau ngực
Khô mắt
Nhức đầu, lú lẫn và mất trí nhớ

4. CHẨN ĐOÁN

Chẩn đoán xác định thận lupus phải khẳng định được 2 yếu tố sau:

Đủ tiêu chuẩn chẩn đoán Lupus ban đỏ hệ thống theo tiêu chuẩn quốc tế.
Có tổn thương thận được biểu hiện bằng có protein niệu thường xuyên và /hoặc hồng cầu, trụ hạt mà chủ yếu là trụ hồng cầu.

Qua kinh nghiệm lâm sàng và sinh thiết thận, khoa thận bệnh viện Bạch Mai đã đưa ra những kinh nghiệm chẩn đoán viêm thận lupus như sau:

Có biểu hiện viêm không đặc hiệu:
- Sốt kéo dài không rõ nguyên nhân nhiễm khuẩn, đặc biệt là lao.
- Tốc độ máu lắng tăng, Gamaglobulin máu tăng
Có 4/11 tiêu chuẩn chẩn đoán Lupus ban đỏ hệ thống trong đó có 1 tiêu chuẩn về miễn dịch học [hoặc kháng thể kháng nhân (+), hoặc kháng thể kháng DNA (+), hoặc tế bào LE (+)].
Biểu hiện thận: phải có protein niệu dương tính 1(+) trở lên ( >0,2 g/24 h), có thể có kèm theo hồng cầu niệu, trụ niệu.

5. ĐIỀU TRỊ

Phụ thuộc rất nhiều với thể tổn thương mô bệnh học.

Dựa trên tổn thương mô bệnh học thận thì điều trị có thể tóm tắt như sau:

Viêm thận lupus class I: chỉ điều trị những biểu hiện ngoài thận.
Viêm thận lupus class II: điều trị những biểu hiện ngoài thận. Khi có tình trạng lâm sàng nặng nên cần sinh thiết lại thận. Nếu có thay đổi về thể tổn thương mô bệnh học thận sẽ điều trị như thể tổn thương (class) mới.
Viêm thận lupus class III: tổn thương nhẹ chủ yếu điều trị bằng liệu pháp corticoids. Nếu tổn thương nặng điều trị như viêm cầu thận lupus type IV.
Viêm thận lupus class IV-V: là thể nặng nhất, cần điều trị tích cực. Có nhiều thuốc ức chế miễn dịch có thể lựa chọn tùy thuộc vào bệnh nhân có chống chỉ định với nhóm nào, thầy thuốc có thể lựa chọn một trong những phác đồ sau đây:
- Prednisolon ( hoặc cùng nhóm tính liều tương đương) 1mg/kg/24h hoặc 2mg/kg/cách ngày trong 3 – 6 tháng, không quá 80mg/ngày và không quá 120mg cách ngày.
- Liều uống cyclophosphamid (Endoxan) hoặc azathioprin (Imurel) tấn công (3mg/kg/24h) trong 2 -3 tháng, liều cyclosporine A (3- 4mg/kg/24h) 3 tháng hoặc hơn.
- Nếu bệnh nhân không đáp ứng, đáp ứng kém hoặc có biểu hiện lâm sàng nặng ngay từ đầu có thể dùng những liều bolus (liều mạnh) như methylprednison hoặc cyclophosphamid.

Trong điều kiện ở Việt Nam chưa sinh thiết thận được cho tất cả các bệnh nhân (BN) viêm thận lupus, việc điều trị có thể xem xét như sau:

BN không có triệu chứng lâm sàng, chỉ có rối loạn nhẹ về nước tiểu: protein niệu dưới 1g/24g, không có hồng cầu niệu hoặc hồng cầu niệu ít: điều trị chủ yếu là điều trị các biểu hiện ngoài thận.
Bệnh nhân có hội chứng cầu thận cấp: Có thể chọn 1 trong các phác đồ sau:
- Prednison uống 1 – 1,5 mg/kg/24g hàng ngày hoặc cách nhật trung bình khoảng 1,5 – 2 tháng, cũng có thể kéo dài 3 tháng hoặc hơn, không vượt quá 6 tháng. Liều hàng ngày không vượt quá 80mg. Liều cách ngày tấn công không nên vượt quá 120mg. Sau đó giảm liều dần xuống liều củng cố bằng nửa liều tấn công và duy trì có thể hàng năm với liều thấp ≤ 20mg/24h.
- Cyclophosphamid 2,5 – 3 mg/kg/24h không vượt quá 4mg/kg/24h. Tấn công trong 1,5 – 2 tháng, sau đó giảm liều củng cố bằng nửa liều tấn công và duy trì liều thấp ≈ 50mg/24h, thời gian điều trị không nên quá 1 năm.Tác dụng phụ: giảm bạch cầu, suy buồng trứng, vô tinh trùng, viêm bàng quang chảy máu, ung thư bàng quang
- Azathioprine (imurel) uống liều 2,5 – 3mg/kg/24h từ 1,5 – 2 tháng, sau đó giảm liều củng cố bằng nửa liều tấn công và duy trì liều thấp 50mg/24h trong 1 năm hoặc hơn nếu bệnh nhân dung nạp được thuốc.Tác dụng phụ: gây độc cho tủy xương làm giảm bạch cầu, giảm tiểu cầu, thiếu máu, tăng nguy cơ gây ung thư.
- Cyclosporine A: 3 – 4mg/kg/24h từ 1,5 – 3 tháng hoặc hơn, phối hợp với liều thấp corticoids (≈20mg/24h) nếu điều trị corticoids và các thuốc ức chế miễn dịch khác ít tác dụng. Sau đó giảm xuống liều duy trì khoảng 2mg/kg/24h có thể hàng năm. Tuy nhiên bệnh cũng hay tái phát sau khi giảm liều hoặc dừng thuốc.Tác dụng phụ: suy gan, suy thận, tăng nguy cơ ung thư.
- Mycophenolate Mofetil (CELLCEPT) : Được dùng rộng rãi trong chống đào thải tạng ghép. Gần đây MMF đưa vào điều trị viêm thận lupus do: làm giảm protein niệu và hồng cầu niệu, đưa nồng độ bổ thể về mức bình thường, tăng nồng độ albumin máu, tỷ lệ tái phát thấp và ít tác dụng phụ. Liều dùng ban đầu từ 2- 3g/24h có thể dùng kéo dài tới 12 tháng.
- Có thể phối hợp corticoids với các thuốc miễn dịch khác với liều trung bình thường bằng nửa liều tấn công.
- Cân nhắc điều trị bằng truyền liều cao methylprednison hoặc Cyclophosphamid (xem phần trên) ngay cả khi không cú mô bệnh học trong trường hợp không đáp ứng với điều trị bằng 1 trong các biện pháp nêu trên.
- Các phương pháp mới điều trị viêm thận Lupus đang được đưa vào thử nghiệm lâm sàng như kháng thể đơn dòng (Rituximax), lọc huyết tương (plasmapheresis-plasma exchange)

Điều trị các biểu hiện ngoài thận và biến chứng của bệnh lupus ban đỏ hệ thống:

Những biểu hiện ngoài thận nặng hơn bao gồm viêm khớp không đáp ứng với thuốc kháng viêm giảm đau không steroids, viêm tràn dịch màng tim, màng phổi; viêm cơ tim, biểu hiện não, viêm phổi do Lupus cần sử dụng liệu pháp corticoid và điều trị hỗ trợ theo chuyên khoa, tùy theo tình trạng của bệnh nhân.

6. PHÒNG BỆNH

Bệnh nhân cần được đến khám chuyên khoa thận khi đã có biểu hiện viêm thận do lupus, cần được bác sĩ chuyên khoa tư vấn, đưa ra lời khuyên về chế độ điều trị, chế độ sinh hoạt và theo dõi định kỳ.

Tags: #viêm thận, #viêm thận lupus,