
HỘI CHỨNG VIÊM ĐƯỜNG HÔ HẤP TRUNG ĐÔNG MERS
Hội chứng viêm đường Hô hấp Trung Đông (Middle East Respiratory Syndrome = MERS) là một bệnh nhiễm siêu vi cấp tính ở đường hô hấp gây ra bởi một loại vi-rút corona được đặt tên là MERS-CoV (Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus). MERS ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống hô hấp bao gồm cả phế quản và phế nang, hầu hết người bệnh biểu hiện một bệnh cảnh hô hấp cấp tính nặng kèm theo các triệu chứng sốt, ho, khó thở. Tỷ lệ tử vong chiếm khoảng 30%.
Trường hợp bệnh MERS đầu tiên được báo cáo chính thức vào tháng 9/2012 ở Saudi Arabia. Tuy nhiên, qua các khảo sát hồi cứu, trường hợp nhiễm bệnh đầu tiên được xác định là ở Jordan vào tháng 4/2012. Cho đến nay, tất cả những trường hợp MERS được chẩn đoán xác định đều có liên quan về mặt địa lý đến các quốc gia trong vùng hoặc gần vùng bán đảo Ả Rập.
BỆNH NGUYÊN
Các loài vi-rút corona (Coronavirus) là những tác nhân gây bệnh rất thường gặp ở người, có thể nói hầu như tất cả mọi người đều có vài lần trong đời bị nhiễm loại vi-rút này. Bệnh cảnh thường gặp là các nhiễm siêu vi đường hô hấp trên từ mức độ nhẹ đến trung bình.
Virus Corona
“Corona” tiếng Latinh có nghĩa là “vương miện”, vi-rút được đặt tên như vậy là do cách sắp xếp của các gai trên bề mặt vi-rút có hình thù như một chiếc vương miện. Đây là các vi-rút có vỏ bọc, vật liệu di truyền là một chuỗi RNA dương. Có bốn phân nhóm được đặt tên là alpha, beta, gamma và delta.
Các loài vi-rút corona gây bệnh cho người đã được phân lập từ những năm giữa thập niên 60. Đến nay đã xác định được 6 loài có thể gây bệnh ở người là alpha corona vi-rút 229E và NL63; beta corona vi-rút OC43, HKU1, SARS-CoV (loài vi-rút gây dịch SARS năm 2003) và MERS-CoV (loài vi-rút gây bệnh MERS).
Ngoài ra, còn có nhiều loài vi-rút corona gây bệnh ở các loài động vật khác nhau. Hầu hết các loài vi-rút corona này chỉ có thể gây bệnh ở một loài động vật nhất định và không gây bệnh cho người. Tuy nhiên, các bằng chứng nghiên cứu vụ dịch SARS năm 2003 cho thấy loài vi-rút SARS-CoV có thể lây nhiễm cho cả người và động vật, như các loài khỉ, cầy vòi đốm Himalaya, chồn hương, mèo, chó và một số loài gặm nhấm. Loài vi- rút MERS-CoV cũng được xác định có thể lây nhiễm cho cả người và động vật như lạc đà, dơi.
TRIỆU CHỨNG
Thời gian ủ bệnh khoảng từ 2 - 14 ngày.
Hầu hết người bệnh được chẩn đoán xác định nhiễm vi-rút MERS- CoV đều có bệnh cảnh nhiễm siêu vi cấp tính, nặng ở đường hô hấp với các triệu chứng như sốt, ho, khó thở.
Một số người bệnh có thêm các triệu chứng của đường tiêu hóa như tiêu chảy, buồn nôn, nôn.
BIẾN CHỨNG
Nhiều người bệnh nhiễm vi-rút MERS-CoV có biến chứng nặng nề như viêm phổi và suy thận cấp. Tỷ lệ tử vong chiếm khoảng 30%. Hầu hết các trường hợp tử vong đều có một hoặc nhiều bệnh nền kèm theo (như đái tháo đường, ung thư, bệnh phổi, tim và thận mạn tính) hoặc có tình trạng suy giảm/ức chế miễn dịch.
Một số ít người bệnh có triệu chứng nhẹ (hội chứng giả cúm) hoặc không có triệu chứng gì. Các trường hợp này tự khỏi.
XÉT NGHIỆM CHẨN ĐOÁN
Các xét nghiệm sinh học phân tử: thử nghiệm rRT-PCR phát hiện RNA của virút trong các bệnh phẩm lâm sàng (dịch hút phế quản phế nang, đàm mủ hoặc chất tiết khí quản, phết mũi họng, huyết thanh, phân).
Các thử nghiệm huyết thanh học phát hiện kháng thể được sử dụng để chẩn đoán, phát hiện các trường hợp từng nhiễm vi-rút trước đó và đã kích hoạt đáp ứng miễn dịch: Elisa, IFA…
LÂY TRUYỀN
Vi-rút MERS-CoV lây truyền từ người bệnh qua người lành thông qua các tiếp xúc gần gũi, như chăm sóc cho người bệnh hoặc sống chung nhà với người bệnh hay trong môi trường bệnh viện. Ngày nay, các nhà nghiên cứu vẫn chưa tìm thấy bằng chứng vi- rút lan truyền trong cộng đồng.
Cho đến nay, tất cả các trường hợp nhiễm bệnh được báo cáo đều có liên quan đến các quốc gia trong bán đảo Ả Rập và khu vực Trung Đông. Hầu hết người bệnh đều sống hoặc đến du lịch các vùng này trong vòng 14 ngày.
Các bằng chứng hiện nay cho thấy, vi-rút có thể lây nhiễm cho người qua các con đường cụ thể sau:
- Đường không khí (ho hoặc hắt hơi, nói chuyện).
- Đường tiếp xúc gần gũi, thân mật (bắt tay, ôm hôn).
- Đường tiếp xúc gián tiếp (đụng chạm vào các bề mặt hoặc vật thể đã bị nhiễm rồi sau đó chạm vào mắt, mũi, miệng).
- Những người dễ mắc bệnh: người già, nam giới, người có bệnh mạn tính.
ĐIỀU TRỊ
Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu.
PHÒNG NGỪA
Hiện chưa có vắc-xin phòng ngừa bệnh MERS.
Các khuyến cáo phòng ngừa bệnh lây nhiễm cho mọi người:
- Rửa tay với nước và xà phòng trong 20 giây hoặc dùng dung dịch sát khuẩn tay nhanh có chứa cồn.
- Dùng khăn giấy che mũi và miệng khi ho hoặc hắt hơi, sau đó bỏ khăn giấy vào thùng rác.
- Tránh dụi mắt, mũi và miệng bằng tay (chưa rửa).
- Tránh các tiếp xúc gần gũi, thân mật (bắt tay, hôn) và tránh dùng chung ly chén (các vật dụng phục vụ ăn uống) với người bệnh.
- Vệ sinh khử khuẩn thường xuyên các vật dụng hoặc bề mặt có khả năng nhiễm (đồ chơi trẻ con, tay nắm cửa…).
Nguồn: ThS BS Huỳnh Minh Tuấn - Tạp chí sống khỏe - Bệnh viện Đại học Y dược Thành phố Hồ Chí Minh.
Xem thêm các bài viết về bệnh tại đây.