Bệnh động kinh là gì?
Cơn động kinh được định nghĩa là tình trạng bệnh lý của não, đặc trưng bởi sự phóng lực quá mức, đồng bộ và nhất thời của một nhóm các neuron trong não; biểu hiện bằng các triệu chứng tương ứng với vùng não bị kích thích.
Bệnh được biểu hiện bởi các cơn động kinh tái phát. Thông thường, một người được chẩn đoán là động kinh khi có ít nhất từ hai cơn động kinh trở lên, nếu họ chỉ có một cơn duy nhất thì chưa thể gọi là động kinh.
Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, chiếm tỷ lệ khoảng 1% dân số. Khoảng 50% những trường hợp bệnh mới xảy ra ở trẻ nhỏ và thiếu niên, với tỷ lệ cao nhất trong vài tháng đầu sau sinh. Nhiều người bị động kinh ở tuổi nhỏ và thiếu niên, sau đó các cơn động kinh có thể giảm khi họ đến tuổi trưởng thành. Tỷ lệ bệnh cũng tăng ở người lớn tuổi.
Một số nguyên nhân khác có thể gây ra các cơn động kinh như: sốt cao co giật ở trẻ rất nhỏ, bệnh nhân ngưng một số thuốc đang dùng, ngộ độc, phản ứng dị ứng, nhiễm trùng, rối loạn điện giải, hạ đường huyết… Những nguyên nhân này chỉ nhất thời và không được xem là động kinh.
Một số bệnh lý như tai biến mạch máu não hay đau nửa đầu migraine có thể nhầm lẫn với bệnh do các triệu chứng có thể giống bệnh như tê, yếu nửa người, các triệu chứng thị giác như nhìn mờ, mù tạm thời...
Biểu hiện của các cơn động kinh
Tùy vào loại mà bác sĩ sẽ kê đơn thuốc cho bệnh nhân, vì vậy, quan trọng nhất là phải phân biệt được cơn động kinh thuộc loại nào. Có 3 loại cơn động kinh: cơn động kinh cục bộ, cơn động kinh toàn thể và cơn động kinh không phân loại được là cục bộ hay toàn thể.
Các cơn động kinh cục bộ
Các cơn động kinh cục bộ xảy ra khi có quá nhiều hoạt động điện khu trú ở một vùng trong não. Hai dạng cơn động kinh cục bộ thường gặp nhất là cơn cục bộ đơn giản và cơn cục bộ phức tạp.
- Cơn động kinh cục bộ đơn giản: người bệnh có thể có cảm giác lạ, khó mô tả hay bất thường, chẳng hạn như co giật một phần của cơ thể, thị giác hay khứu giác bất thường, cảm giác lo lắng hay sợ sệt, khó chịu ở vùng dạ dày, chóng mặt…
- Cơn động kinh cục bộ phức tạp: người bệnh không biết được cơn động kinh đang xảy ra, trông họ rất lú lẫn, có thể có các hành vi vô nghĩa như đi qua đi lại, xoay đầu, xoa tay… Họ không thể nhớ được các hành vi này sau cơn động kinh.
Các cơn động kinh toàn thể
Các cơn động kinh toàn thể xảy ra khi hoạt động điện trong não quá nhiều ảnh hưởng đến toàn bộ não. Có hai dạng cơn toàn thể thường gặp nhất là cơn vắng ý thức và cơn co cứng - co giật toàn thể.
- Cơn vắng ý thức: người bệnh nhìn chằm chằm, mắt có thể đảo lên trên. Được biểu hiện bởi tình trạng mất ý thức trong khoảng 5 - 15 giây và khi cơn động kinh chấm dứt thì người bệnh không còn nhớ những gì đã xảy ra. Cơn vắng ý thức thường xảy ra ở trẻ em và biến mất ở tuổi thiếu niên. Tình trạng này hiếm khi gặp ở người lớn.
-Cơn co cứng - co giật toàn thể: người bệnh thường phát ra tiếng kêu ngắn, mất ý thức và ngã xuống sàn (tiếng kêu này không phải do đau). Các cơ sẽ co cứng và tay chân sẽ co giật. Người bệnh có thể bị đái dầm.
Biểu hiện của người bệnh sau cơn động kinh
Sau cơn động kinh, người bệnh có thể tỉnh lại ngay hoặc có thể cảm thấy mệt mỏi, lú lẫn hay rối loạn định hướng, kéo dài trong vài phút, vài giờ hoặc thậm chí vài ngày, người bệnh mới từ từ tỉnh lại.
Nguyên nhân của động kinh
Khoảng 60% các trường hợp không biết được nguyên nhân của động kinh mặc dù người bệnh đã được làm các xét nghiệm, chụp hình não (chụp cắt lớp hay chụp cộng hưởng từ). Những trường hợp này được gọi là động kinh vô căn. Các trường hợp còn lại có thể do các nguyên nhân cụ thể như: tổn thương não của thai nhi, chấn thương lúc sinh (do thiếu oxygen), ngộ độc, nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương, chấn thương đầu, u não, tai biến mạch máu não… Đa số động kinh không có tính di truyền. Tuy nhiên, một số người bệnh bị động kinh có khuynh hướng di truyền.
Chuẩn đoán động kinh
Chẩn đoán dựa vào kết quả thăm hỏi bệnh sử cẩn thận, khám thần kinh và làm một số xét nghiệm, chụp hình để chẩn đoán. Khi hỏi bệnh sử, người thầy thuốc sẽ hỏi: cơn động kinh thường bắt đầu khi nào, mô tả chi tiết những biến cố khi cơn động kinh xảy ra, tiền căn sức khỏe của người bệnh và gia đình.
Các xét nghiệm chẩn đoán
- Chụp cộng hưởng từ (MRI): ngoài thông tin nhận được như chụp CT scan, MRI não còn nhận biết những bất thường mà CT có thể bỏ sót như các dị dạng bẩm sinh, những tổn thương xơ cứng thùy thái dương… Dù an toàn và không đau, nhưng kỹ thuật này đắt tiền hơn CT và thời gian chụp cũng lâu hơn. Không áp dụng chụp MRI cho những người bệnh có mảnh dị vật kim loại trong cơ thể hoặc mang máy tạo nhịp.
- Đo điện não đồ: giúp nhận biết được hoạt động điện bất thường trong não dẫn đến cơn động kinh. Ngoài ra, phương pháp này cũng có thể giúp nhận biết vị trí, độ nặng và loại cơn động kinh. Đây là kỹ thuật an toàn và không đau.
Phương pháp điều trị động kinh.
Dùng thuốc chống động kinh
Có nhiều loại thuốc chống động kinh và việc chọn lựa thuốc tùy thuộc vào nhiều yếu tố như loại cơn động kinh, nguyên nhân, tuổi, giới tính, tình trạng bệnh lý đi kèm… Việc chọn lựa thuốc, liều dùng và cách dùng sẽ do bác sĩ chỉ định, người bệnh không nên tự ý mua thuốc và điều trị.
Khi điều trị với thuốc chống động kinh, có các khả năng sẽ xảy ra: 50% người bệnh sẽ không còn cơn động kinh; 30% còn cơn nhưng nhẹ hơn và thưa hơn; 20% không đáp ứng với thuốc. Nếu chọn lựa thuốc dùng không thích hợp, tỷ lệ không đáp ứng sẽ cao hơn.
Một số phương pháp điều trị khác (chưa áp dụng tại Việt nam)
-Phẫu thuật chữa động kinh: cắt bỏ vùng não gây ra động kinh, hoặc thực hiện các đường cắt sâu ở não làm gián đoạn các xung lực của động kinh.
-Phương pháp đặt máy kích thích dây thần kinh X: có thể có hiệu quả trong một số trường hợp động kinh kháng trị với thuốc.
- Chế độ ăn sinh ceton: ăn theo thực đơn chọn sẵn với nhiều mỡ, ít chất bột và đạm. Phương pháp này thường được áp dụng ở trẻ em từ 1 - 8 tuổi.
Cách xử trí khi người bệnh bị co giật
-Giữ bình tĩnh khi xử trí.
-Tránh chấn thương có thể xảy ra với người bệnh do co giật: để người bệnh tránh xa lửa, vật nhọn, hay chỗ dễ té.
- Ghi lại khoảng thời gian bị co giật.
- Khi hết co giật, để người bệnh nằm nghiêng một bên nhằm tránh nguy cơ tắc đường thở do dị vật như răng giả, đàm nhớt, chất ói từ dạ dày.
- Sau cơn co giật người bệnh thường mất ý thức, cần ở cạnh người bệnh cho đến khi họ tỉnh hẳn.
- Không nên để bất cứ vật gì như khăn, muỗng, vắt chanh… vào miệng người bệnh
- Không giữ chặt người bệnh khi họ đang co giật.
Lưu ý:Nếu cơn động kinh kéo dài hơn 5 phút hay có nhiều cơn động kinh liên tiếp và người bệnh không hồi phục đầy đủ giữa các cơn động kinh thì đây là một tình huống cấp cứu, cần được xử trí ngay nếu không sẽ nguy hiểm đến tính mạng hoặc để lại di chứng lâu dài.
(Nguồn: TS.BS Lê Văn Tuấn – Tạp chí sống khỏe – Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM)
Xem thêm thông tin bổ ích tại đây.
Viết bình luận