SUY HÔ HẤP NẶNG DO ĐỢT MẤT BÙ CẤP CỦA BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH

Suy hô hấp nặng do đợt mất bù cấp của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là gì?

Đợt mất bù cấp của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (BPTNMT) là tình trạng bệnh ở giai đoạn ổn định chuyển sang nặng lên nhanh không đáp ứng với điều trị thông thường hàng ngày.

Suy hô hấp do đợt cấp của BPTNMT có thể nặng, thậm chí nguy kịch, nếu không được xử trí đúng cách và kịp thời

Nguyên nhân của bệnh suy hô hấp nặng do đợt mất bù cấp của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

• Nhiễm trùng đường hô hấp do vi khuẩn hoặc virus.
• Điều trị hoặc dùng thuốc không đúng cách, dùng thuốc ngủ, an thần.
• Xuất hiện một bệnh lý khác: tắc mạch phổi, suy tim, phẫu thuật (nhất là phẫu thuật bụng, phẫu thuật lồng ngực).
• Các rối loạn chuyển hoá: tăng đường máu, giảm kali.
• Các nhiễm trùng khác (ổ bụng, não).
• Ô nhiễm không khí.

Triệu chứng của bệnh suy hô hấp nặng do đợt mất bù cấp của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

Lâm sàng

• Người bệnh đã được chẩn đoán BPTNMT trong tiền sử.
• Khó thở tăng lên so với tình trạng hàng ngày.
• Ho nhiều lên (có thể ho khan hoặc ho có đờm).
• Đờm nhiều lên và trở nên đục.
• Người bệnh có thể có sốt.
• Tím, thở nhanh.
• Co kéo cơ hô hấp phụ (cơ ức đòn chũm, cơ liên sườn, cơ bụng).
• Có thể có run tay, vã mồ hôi,xanh tím.
• Huyết áp tăng, khi suy hô hấp nặng, huyết áp tụt khi có suy hô hấp nguy kịch.
• Nhịp tim nhanh, nếu hịp tim chậm dần là dấu hiệu rất nặng.
• Suy hô hấp nặng có thể có rối loạn ý thức: kích thích,ngủ gà hoặc hôn mê.
• Nghe phổi thường có nhiều ran (ran rít do tắc nghẽn phế quản tăng lên, ran ẩm hoặc ran nổ do ứ đọng dịch tiết phế quản hoặc do có tình trạng viêm phổi).
• Các dấu hiệu của khí phế thũng: lồng ngực hình thùng, các khoang liên sườn giãn rộng, xương sườn nằm ngang, tim đập ở mũi ức, vùng trước tim gõ trong).

Cận lâm sàng

• PaO2 giảm dưới 60 mmHg, SpO2 giảm < 90% , PaCO2 tăng, pH giảm.
• X quang phổi: hình ảnh của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, có thể thấy đám mờ của tổn thương phổi mới xuất hiện (viêm phổi).
• Điện tim có thể cho thấy hình ảnh “P phế”, các dấu hiệu của tăng gánh thất phải.

Cách xử trí bệnh suy hô hấp nặng do đợt mất bù cấp của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

Nguyên tắc xử trí

Xử trí đợt cấp BPTNMT mức độ nặng bao gồm: bảo đảm oxy máu, dùng thuốc giãn phế quản, khai thông đường hô hấp (giải quyết tình trạng ứ đọng đờm), dùng kháng sinh điều trị nhiễm khuẩn hô hấp (thường là nguyên nhân dẫn đến đợt mất bù cấp của BPTNMT) và điều trị các bệnh lý kèm theo, điều trị dự phòng biến chứng.

Xử trí ban đầu và vận chuyển cấp cứu

• Cho người bệnh thở oxy nếu có thể, lưu lượng oxy 1 - 2 lít/phút.
• Dùng thuốc cường bêta-2 giao cảm tác dụng nhanh tại chỗ: khí dung qua mặt nạ 5 mg (salbutamol, terbutalin), hoặc xịt 2 - 4 nhát/lần, có thể nhắc lại 10 -15 phút một lần nếu chưa có hiệu quả; phối hợp với thuốc ức chế phó giao cảm tác dụng nhanh (ipratropium) khí dung hoặc xịt.
• Dùng kháng sinh nếu có chỉ định
• Chuyển người bệnh đi bệnh viện: trên đường chuyển cần theo dõi tình trạng hô hấp, tiếp tục dùng thuốc giãn phế quản xịt 10 -15 phút một lần nếu cần.

Xử trí tại bệnh viện

Đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính có suy hô hấp nặng

• Oxy: thở oxy qua gọng kính oxy, giữ SpO₂ 90% - 93%. Không dùng lưu lượng oxy quá 2 lít/phút. Nếu oxy máu tăng lên nhanh, người bệnh có thể giảm thông khí, làm cho PaCO₂ tăng cao và nhiễm toan nặng.
• Thuốc giãn phế quản
• Corticoid
• Kháng sinh

• Kháng sinh được sử dụng khi nhiễm khuẩn là nguyên nhân dẫn tới đợt cấp của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
• Chỉ định kháng sinh khi có các dấu hiệu:  Khó thở tăng, lượng đờm tăng, đờm mủ, hoặc có 2 trong 3 dấu hiệu trên - trong đó có dấu hiệu đờm mủ.
• Lựa chọn kháng sinh dựa vào loại vi khuẩn có khả năng gây đợt cấp (theo điều tra dịch tễ học và tỷ lệ nhậy cảm với kháng sinh của vi khuẩn đó).

Nhiễm khuẩn cộng đồng

Các vi khuẩn cộng đồng gây nhiễm khuẩn dẫn đến đợt cấp BPTNMT thường là Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae, Moraxella catarrhalis.

Kháng sinh nên lựa chọn khi nhiễm khuẩn cộng đồng là cephalosporin thế hệ 3 hoặc kháng sinh nhóm penicillin phổ rộng, kết hợp với kháng sinh nhóm aminoglycosid hoặc fluoroquinolone hoặc Moxifloxacin. Nhóm Marcrolid nếu nghi ngờ do Legionella hoặc vi khuẩn không điển hình.

Nhiễm khuẩn bệnh viện

Nếu nghi ngờ nhiễm khuẩn bệnh viện: dùng kháng sinh theo liệu pháp xuống thang. Nếu điều kiện cho phép nên lựa chọn loại kháng sinh phổ rộng và có tác dụng trên vi khuẩn nghi ngờ gây bệnh.

Loại vi khuẩn thường gây nhiễm khuẩn bệnh viện và mức độ đề kháng kháng sinh của các loại vi khuẩn đó có thể khác nhau ở mỗi cơ sở điều trị và cần xác định dựa vào điều tra dịch tễ ở cơ sở đó.

• Thở máy:
  • Thông khí không xâm nhập: nếu không có chống chỉ định.
  • Thông khí xâm nhập:(xem kỹ thuật thở máy ở người bệnh có tổn thương phổi).

Đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính có suy hô hấp nguy kịch

Khi xuất hiện suy hô hấp cấp nguy kịch, người bệnh cần được đặt ống nội khí quản ngay để có thể tiến hành thở máy xâm nhập.

• Bóp bóng qua mặt nạ với oxy 100%.
• Đặt ống nội khí quản, thở máy.
• Hút đờm qua nội khí quản.
• Dùng thuốc giãn phế quản truyền tĩnh mạch
• Tiêm tĩnh mạch corticoit
• Dùng thuốc kháng sinh đường tĩnh mạch

Cách phòng bệnh suy hô hấp nặng do đợt mất bù cấp của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

• Theo dõi và điều trị tốt các người bệnh bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
• Tránh các nguy cơ có thể gây đợt cấp.
• Điều trị sớm và tích cực các bệnh lý mới xuất hiện ở người bệnh bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.