1. Định nghĩa
Lá sen hay còn gọi là hà diệp – Folium Loti, trong lá sen có chừng 0,20 – 0,30% tanin, một lượng nhỏ ancaloit gồm nuxifcrin C19H21O2N, nonuxxiferin C18H19O2N và roemerin C18H17O2N các chất khác. Trong cuống lá có một lượng nhỏ roemerin và nonuxiferin. Cao lá sen được sử dụng như một loại thuốc hiệu quả để chống oxy hóa, chống ung thư, hạ sốt, chống virut, chống viêm, tăng cường miễn dịch, chống lão hóa, chống loạn nhịp.
Sen là một loại cây mọc ở dưới nước, thân rễ, hình trụ mọc ở trong bùn thường gọi là ngó sen hay ngẫu tiết, ăn được, lá (liên diệp) mọc lên khỏi mặt nước, cuống lá dài, có gai nhỏ, phiến lá hình khiên, to, đường kính 60 -70cm có gân tỏa tròn. Nhị nhiều, bao phấn 2 ô, nứt theo một kẽ dọc. Trung đới mọc dài ra thành một phần hình trắng thường gọi là gạo sen dùng để ướp chè. Nhiều lá noãn rời nhau đựng trong một đế hoa loe ra thành hình nón ngược gọi là gương sen hay liên phòng. Quả là hạt, mỗi noãn chứa 1 hạt không nội nhũ. Tất cả các bộ phận của sen đều được dùng để làm thuốc chữa bệnh và làm thực phẩm. Sen được trồng ở nhiều nơi khắp nước ta để ăn và dùng làm thuốc. Mùa thu hái vào các tháng 7 -9.
2. Cao dược liệu chiết xuất từ lá sen
Các nghiên cứu khoa học năm 1970 của J Pharm Soc đã tác được từ lá sen các chất gồm anonain, pronuxiferin, N – nornuxiferin, liriodenin, metylcolaurin, roemerin, nuxiferin và o.nornuxiferin. Lá sen hà diệp có chứa nhiều ancaloit: nuxiferin C9H21O2N, nonuxxiferin C18H19O2N, roemerin C18H17O2N, N- metylcoclaurin C18H21O3N, N- metyllizococlaurin, spermatheridin C16H9O2N, dehydro roemerin C18H15O2N, dehydroanonain C17H13O2N, nelumboxit C27H28O18. Có nhiều tài liệu còn ghi tìm thấy trong lá sen có chứa các axit xitric, axxit tactric, axit oxalic, axit succinic.
Thành phần hóa học
Công dụng và liều dùng của cao lá sen trong Đông y
Theo Đông y dược liệu lá sen có tính hàn. Có tác dụng thanh tâm khứ nhiệt. Dùng chữa tâm phiền thổ huyết. Dùng chữa tim hồi hộp, mất ngủ, di mộng tinh. Ngày uống 4 -10g tâm sen khô dưới dạng thuốc sắc hay thuốc pha, có thể thêm đường cho dễ uống.
Thường người ta cho dược liệu lá sen cùng một công dụng với gương sen, nhưng khi bệnh cấp thì dùng lá sen. Liều dùng từ 15g -20g: dưới dạng thuốc sắc.
Theo tài liệu cổ lá sen vị đắng tính bình, vào 3 kinh can, tỳ, vị. Có tác dụng thăng thanh tán ứ thanh thử hành thủy. Dùng chữa thử thấp tiết tả, thủy phí phù thũng, lôi đầu phong, nôn ra máu, máu cam, băng trung huyết lỵ.
Hoạt động dược lý của cao lá sen trong tây y
Chất chống oxy hóa
Chiết xuất cao lá sen chứa nhiều loại saponin giống như phytochemical, alkaloids, polyphenolics và carbohydrate hỗ trợ hoạt động chống oxy hóa đáng kể. Các tác dụng chống oxy hóa phụ thuộc vào liều và đạt đến đỉnh điểm (ức chế khoảng 80%) ở nồng độ hơn 25 μg rượu sen. Báo cáo thử nghiệm cho thấy chiết xuất nước lá sen có thể ức chế các loài nitơ phản ứng trong các tế bào đại thực bào đã được nghiên cứu. Trong số các monome, dimers và tetramers của chiết xuất lá sen chứa một lượng lớn chất làm mờ trong khi catechin và epicatechin là đơn vị cơ bản. Các hợp chất này cũng đã được nghiên cứu về peroxid hóa lipid, hoạt động của enzyme lipoxygenase và hoạt động nhặt gốc tự do phản ứng. Nghiên cứu cũng tiết lộ rằng 0,1% Procyanidin có hoạt tính chống oxy hóa đáng kể
Hoạt động chống ung thư
Hoạt động chống ung thư của chiết xuất cao dược liệu lá sen trong buồng trứng và tinh hoàn của chuột đã được nghiên cứu. Việc áp dụng các chiết xuất dẫn đến sự tích tụ của acid ascorbic và cholesterol và giảm δ -5-3- β-hydroxapseoid dehydrogenase và glucose-6-phosphate dehydrogenase hoạt động trong buồng trứng và tinh hoàn. Do đó, nghiên cứu này khám phá rằng chiết xuất lá sen có thể ngăn chặn sự hình thành của steroid trong cơ quan sinh sản của chuột. Đồng thời nó cũng được chỉ ra là có thể ức chế sản xuất hoocmon tuyến yên, bao gồm hormone kích thích nang trứng và hormone luteinizing hoặc sản xuất testosterone, gây ra sự ức chế estrogen do bản chất chống estrogen của nó.
Hạ sốt
Chiết xuất dược liệu hoa sen, với liều 200 mg/kg, làm giảm rõ rệt nhiệt độ cơ thể trong khoảng thời gian 3 giờ sau khi dùng, trong khi ở liều 400 mg/kg, nó giảm đến 6 giờ. Hiệu quả của chiết xuất này trong thử nghiệm tương đương với thuốc tiêu chuẩn khi bị sốt: paracetamol ở mức 150 mg/kg.
Hoạt động chống vi-rút
Các hợp chất aporphine, benzylisoquinoline, và ancaloit bisbenzylisoquinoline (liensinine, isoliensinine, và neferine) phân lập từ lá và phôi sen có đặc tính hoạt động chống HIV mạnh. Một alkaloid aporphine, nuciferine cũng cho thấy hoạt động chống vi-rút của chiết xuất cao lá sen là rất tích cực nhờ có hoạt tính ức chế cao nhất sự nhân bản của các virut gây bệnh
Miễn dịch
Lợi ích của chiết xuất cao lá sen rất tích cực cho việc tăng cường hệ thống miễn dịch. Các thử nghiệm được tiến hành để giúp ngăn ngừa bệnh hạch bạch huyết cũng như kéo dài tuổi thọ của chuột. Ngoài ra, điều trị với chiết xuất cao lá sen giúp dẫn đến giảm đáng kể việc sản xuất các cytokine qua trung gian tế bào lympho T theo cách phụ thuộc vào liều.
Hoạt động chống viêm
Viêm mô là phản ứng có hại tạo ra tổn thương mô và có thể gây ra các bệnh nghiêm trọng như hen suyễn, viêm da dị ứng và viêm khớp dạng thấp. Bây giờ có bằng chứng thuyết phục rằng các cytokine được tiết ra bởi các tế bào T như IL-4, IL-10, và INF- γ để đáp ứng với kháng nguyên kích thích đóng một vai trò trong viêm da dị ứng, viêm phổi, hen suyễn. Axit triterpenoid betulinic phân lập từ chiết xuất lá sen đã được đánh giá về hoạt tính chống viêm rõ rệt chống lại phù nề ở chân chuột do carrageenan và serotonin gây ra. Nó cũng đã chứng minh tác dụng chống viêm đáng kể trong các mô hình thí nghiệm viêm ở liều 50 mg/kg và 100 mg/kg. Hiệu quả tương tự so với hai loại thuốc chống viêm mạnh là phenylbutazone và dexamethasone.
Bệnh tiểu đường
Các chiết xuất cao lá sen cho thấy cải thiện dung nạp đường huyết do glucose và streptozotocin gây ra. Tương tự như vậy, người ta đã thấy tác động mạnh mẽ của chiết xuất cao lá sen đối với insulin ngoại sinh. Khả năng chống đái tháo đường của dịch chiết được so sánh và được tìm thấy tương tự như của tolbutamide. Tác dụng này được báo cáo có thể là do sự hấp thu glucose từ ruột bị suy giảm, khi chất xơ thực vật được dùng bằng đường uống với glucose. Enzyme reddase enzyme chính của con đường polyol đã được đề nghị đóng vai trò trung tâm trong bệnh tiểu đường và các biến chứng của nó.
Chống lão hóa
Chiết xuất nguyên liệu dược phẩm từ hạt sen có chứa chất chống lão hóa có tác dụng làm giảm các triệu chứng như mất tính đàn hồi, mụn trứng cá, lỗ chân lông, nếp nhăn, nếp nhăn. Một chiếc xe phù hợp sở hữu các công thức có chất chống lão hóa mạnh. Nó giúp làn da trẻ hơn, vì thể mà các sản phẩm làm đẹp, chăm sóc da đếu ử dụng các công thức mỹ phẩm chiết xuất từ trà xanh và hoa sen để điều trị nếp nhăn trên khuôn mặt.
Chống loạn nhịp
Phytochemical, dauricine và neferine, thu được từ chiết xuất cao lá sen có tác dụng dược lý tim mạch. Hợp chất đáng chú ý neferine có tác dụng chống loạn nhịp và cũng ức chế đáng kể sự kết tập tiểu cầu ở thỏ. Hiệu lực chống loạn nhịp của alcaloid từ lá sen neferine, đã được chứng minh trong một số nghiên cứu thử nghiệm in vivo Neferine có hiệu quả trong việc ngăn ngừa nhịp nhanh thất và đột tử do tim do tổn thương do thiếu máu cơ tim.
Hoạt động bảo vệ gan
Cơ chế tác dụng bảo vệ gan của chiết xuất nguyên liệu dược lá sen trong mô hình thử nghiệm viêm gan nhiễm mỡ. Kết quả cho thấy tác dụng ức chế của chiết xuất lá sen đối với sự tích lũy lipid bằng cách thay đổi nồng độ triglyceride và cholesterol trong cả phân tích hàm lượng huyết tương và gan. Hơn nữa, chiết xuất lá sen đã tăng biểu hiện của tỷ lệ protein adenosine monophosphate và thụ thể kích hoạt peroxisome proliferator chịu trách nhiệm cho quá trình oxy hóa axit béo và vận chuyển qua Carnitine palmitoyl và protein chuyển triglyceride microsome. Những kết quả này làm rõ rằng chiết xuất cao lá sen có thể ngăn ngừa viêm gan nhiễm mỡ do rượu bằng nhiều con đường.
Xem thêm thông tin tại đây.
