1. Đương quy là dược liệu gì?
Đương quy là một loại thảo mộc được sử dụng trong y học Trung Quốc để bổ máu, thúc đẩy lưu thông máu và điều chỉnh hệ thống miễn dịch. Nó cũng được sử dụng để điều trị chứng táo bón mãn tính của người già và người suy nhược cũng như rối loạn kinh nguyệt.
Nghiên cứu đã chứng minh rằng Đương quy và các thành phần hoạt tính của nó, như chất chống viêm khớp, chống tăng huyết áp, chống oxy hóa chống viêm, hạn chế kết tập tiểu cầu, có hiệu quả trong việc giảm kích thước của nhồi máu não và cải thiện điểm số thiếu hụt thần kinh.
Đương quy có tên khoa học là Angelica sinensis thuộc họ Apiaceae. Chúng mọc ở vùng cao 2000m – 3000m, nơi khí hậu ẩm, mát. Đây là một loại cây nhỏ, sống lâu năm, cao chừng 40 – 80cm, thân màu tím có rãnh dọc. Lá mọc so le, xẻ lông chim, cuống dài 3 – 12cm. Ra hoa vào tháng 7 – 8. Hoa màu trắng tụ lại thành cụm. Quả bế có rìa màu tím nhạt.
Bộ phận dùng thường là củ, rễ đã phơi hay sấy khô.
2. Thành phần hoá học
Rễ chứa tinh dầu 0,2%, trong đó có 40% acid tự do. Một số hợp chất chính có trong rễ:
+ Tinh dầu: Ligustilide, n-butyliden phthalide, n-valerophenon-O-carboxylic acid, n- dodecanol
+ Furanocoumarin: psoralen, bergapten, sesquiterpen, archangelicin + Phytosterol: β-sitosterol, β-sitosteryl palmitate.
+ Acid hữu cơ: acid ferrulic, acid myristic, acid succinic, acid folic, acid nicotinic, acid folinic, acid palmitic.
+ Vitamin: vitamin B, vitamin E, vitamin A, vitamin B12 (0,25-0,4 μg/ 100 g).
3. Tác dụng dược lý
+ Làm dãn động mạch vành, tăng lưu lượng máu của động mạch vành, giảm tiêu hao lượng oxy của cơ tim, giảm ngưng tập của tiểu cầu, chống sự hình thành huyết khối, có tác dụng làm giảm rối loạn nhịp tim và hạ lipid huyết.
+ Làm dãn huyết quản ngoại vi, làm dịu co thắt cơ trơn của huyết quản ngoại vi, tăng lưu lượng máu; vì thế mà Đương quy có tác dụng giảm đau.
+ Tinh dầu có ác dụng giảm đau, an thần và hạ huyết áp
+ Đương quy có tác dụng ức chế và lúc áp lực trong tử cung cao thì thuốc làm tăng co bóp tử cung. Đương quy còn có tác dụng gia tăng sự tổng hợp protid khiến tử cung dày lên. Đương quy còn có khả năng chống sự thiếu hụt vitamin E phòng ngừa sẩy thai nhưng không thể hiện rõ tác dụng như estrogen.
+ Ngoài ra, Đương quy còn có tác dụng chống viêm, lợi tiểu, giãn cơ trơn phế quản, bảo vệ gan, kháng khuẩn và nhuận tràng....
4. Công dụng
Trong Đương quy có vitamin B12 đóng vai trò quan trọng cần thiết cho tất cả các mô tạo máu và hồng cầu. Vì vậy công dụng chính của Đương quy có khả năng bổ máu, nhuận tràng, bổ khí huyết dùng cho nhiều đối tượng.
Đương quy được sử dụng trong các trường hợp sau:
- Người bị thiếu máu, da xanh, tái
- Trường hợp khí và huyết đều kém, người mệt mỏi, vô lực, da xanh xao
- Người gầy yếu, kém ăn, kém ngủ,
- Điều trị tiêu hóa kém do tỳ hư dẫn đến khí huyết hư hàn, chân tay lạnh
- Phụ nữ bị rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh
- Rất tốt cho Phụ nữ sau khi sinh
- Người bị táo bón
- Người phong tê thấp, đau nhức xương khớp
5. Cách dùng, liều dùng và kiêng kị
- Cách dùng, liều lượng: Ngày 6 - 12 g dạng thuốc sắc.
- Kiêng kỵ: Dùng cẩn thận trong trường hợp âm hư nội nhiệt, tiêu chảy. 6. Một số bài thuốc có Đương quy thường dùng trong y học cổ truyền
Theo quan niệm YHCT: Khí và huyết là những thành phần cấu tạo cơ bản của cơ thể, duy trì sự sống của con người. Khí có tác dụng thúc đẩy huyết và các công năng tạng phủ kinh lạc hoạt động. Khí, huyết suy yếu sẽ làm cơ thể suy nhược, hoa mắt, chóng mặt, ăn kém, ngủ ít....
Bài tứ vật (tứ vật thang): Đương quy, Thục địa hay Sinh địa, mỗi vị 12g, Bạch thược 8g, Xuyên khung 6g, nước 600ml, sắc còn lại 200ml. Chia làm 3 lần uống trong ngày, làm thuốc chữa thiếu máu, cơ thể suy nhược, kinh nguyệt không đều, đau ở rốn, đẻ xong máu hôi chảy mãi không ngừng. Đối với phụ nữ sau khi đẻ lắm bệnh có khi dùng bài Tứ vật nói trên thêm Hắc can khương, Hắc đậu (đậu đen), Trạch lan, Ngưu tất, Ích mẫu, Bồ hoàng.
Bài Đương quy kiến trung thang của Trương Trọng Cảnh dùng cho phụ nữ sinh đẻ thiếu máu, thuốc bổ huyết: Đương quy 7g, Quế chi, Sinh khương, Đại táo mỗi vị 6g, Thược dược 10g, Đường phèn 50g, nước 600ml, sắc còn 200ml, chia làm 3 lần uống trong ngày.
Chữa cháy máu cam không ngừng: Đương quy sao khô tán nhỏ, mỗi ngày dùng
2-3 lần, mỗi lần dùng 4g. Dùng nước cháo mà chiêu thuốc.
Dưỡng não hoàn = viên dưỡng não: Dùng chữa mất ngủ, nhức đầu, ngủ hay mê: Đương quy 100g, Viễn chí 40g, Xương bồ 40g, Táo nhân 60g, Ngũ vị 60g, Khởi tử 80g, Đởm tinh 40g, Thiên trúc hoàng 40g, Long cốt 40g, Ích trí nhân 60g, Hổ phách 40g, Nhục thung dung 80g, Bá tử nhân 60g, Chu sa 40g, Hồ đào nhục 80g. Tất cả tán thành bột, thêm Mật ong vào viên thành viên mỗi viên nặng 4g. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 1 viên. Uống luôn 15 ngày
Xem thêm bài viết tại đây.