Mới nghe qua chắc mọi người đều nghĩ ngày làm gì có chuyện mùa tết lại sinh ra bệnh gút. Quả thế thật, những ngày này không sinh ra bệnh gút nhưng đó là mùa khốn khổ cho các bệnh nhân bị gút đã, đang và chưa phát hiện được bệnh.
Vào những ngày cận tết, mọi người đều hối hả chuẩn bị cho mấy ngày tết, còn phải “tranh thủ” tham gia các bữa tiệc tất niên và chào đón năm mới. Đây là phần sôi động nhất, vui nhất của mùa tết. Trong số những người tham gia các bữa tiệc linh đình với bia bọt và đủ thứ mồi nhậu đó, thể nào cũng có người tự nhiên tối hôm đó hay ngày hôm sau cảm thấy đau dữ dội và sưng ở ngón chân cái, cổ chân hay đầu gối. Đi khám bệnh, bạn sẽ được bác sĩ giải thích là bị gút, phải kiêng ăn nhậu và khá nhiều thứ. Trời đất như sụp đổ dưới chân mình.
1. BỆNH GÚT LÀ GÌ?
Bệnh gút (gout tiếng Anh hay goutte tiếng Pháp) là bệnh nằm trong nhóm bệnh lắng tụ các tinh thể, cụ thể ở đây là lắng tụ tinh thể monosodium urate trong các khớp do tình trạng acid uric tăng cao trong máu… gây ra các đợt viêm khớp ngoại biên của chân tay, đặc biệt hay xảy ra ở ngón chân cái. Tình trạng viêm này là do các con bạch cầu - được ví như các lính chiến đấu trong cơ thể - gây ra khi đi dọn dẹp các tinh thể urat.
Sở dĩ bệnh có tên là gút là vì ở những bệnh nhân này hay mọc ra các cục ở khuỷu, gối, ngón chân hay mắt cá hình tròn tròn dài dài như giọt nước (chữa gout hay gout có nghĩa là giọt, cục).
Cơn gút cấp có thể kéo dài vài ngày hoặc vài tuần và có thể tự bớt, nhưng nếu không điều trị thì các cơn này sẽ xuất hiện thường hơn và gây ra biến dạng hủy khớp gây tàn phế.
2. TẠI SAO LẠI BỊ TĂNG ACID URIC TRONG MÁU?
Đó là do thận không thải được acid uric hoặc do cơ thể tạo ra quá nhiều (do ăn uống, do bệnh lý như ung thư máu dạng lympho, thiếu máu tán huyết, vảy nến…) hoặc do bất thường trong chu trình tạo ra acid này.
3. CHẨN ĐOÁN BỆNH GÚT
Lâm sàng của cơn gút cấp khá đặc trưng nên thường có thể chẩn đoán được chỉ qua hỏi bệnh sử và thăm khám bệnh nhân, điển hình là viêm của khớp đốt bàn-ngón chân cái đi kèm với nồng độ acid uric trong máu cao. Chẩn đoán lâm sàng có độ chính xác hợp lý nhưng không đủ để quyết định trừ phi có các tinh thể acid uric chứng minh được. Acid uric trong máu cao tuy có giá trị trong chẩn đoán nhưng lại không có tính chuyên biệt.
- Thử nồng độ acid uric trong máu thường là cao > 7 mg/dL. Dù không phải tất cả những người có acid uric cao trong máu đều là bị cơn gút, nhưng nếu nồng độ acid uric trong máu cao và kéo dài càng lâu thì càng có nhiều khả năng bị gút. Chúng tôi đã từng gặp những bệnh nhân kết quả thử acid uric bình thường (vì có thể đã uống thuốc trước đó) nhưng gối vẫn bị sưng và khi nội soi gối thấy các tinh thể acid uric lắng tụ đầy bên trong khớp và gây viêm màng bao khớp gối.
- Cách tốt nhất để khẳng định chẩn đoán gút là chọc hút dịch trong khớp bị gút, đem soi dưới kính hiển vi để thấy các tinh thể monosodium urate hình kim hay tophi. Tuy vậy, trong thực tế phương pháp này chỉ được thực hiện khi nào thật cần thiết.
- Nhuộm gram và cấy dịch khớp, vì thường có sự kết hợp giữa gút với nhiễm khuẩn.
- Chụp X-quang khớp cho thấy hình ảnh tổn thương xơ hóa xương dưới sụn hoặc có thể thấy các tophi ở các giai đoạn muộn.
- Thử glucose và lipid trong máu, vì gút thường kết hợp với tăng đường- huyết và tăng mỡ-máu.
4. DIỄN BIẾN CỦA BỆNH GÚT
- Bệnh thường mở đầu bằng các cơn gút cấp. Cơn gút cấp được định nghĩa là viêm khớp với sự lắng tụ các tinh thể urat trong các khớp, dẫn đến tình trạng viêm cấp và cuối cùng là sự hư hại các mô làm phá hủy khớp gây ra tàn phế. Cơn gút cấp có thể bị đẩy lùi bằng các thuốc hiện có và chế độ ăn kiêng nhưng nên nhớ rằng đây là loại bệnh không thể chữa dứt, nghĩa là bệnh nhân phải chấp nhận ăn kiêng và theo dõi bệnh suốt đời. Nếu không điều trị hoặc để cơn gút xảy ra nhiều lần sẽ gây ra hủy khớp đưa đến tàn phế, lúc đó phải cần đến các phẫu thuật tái tạo lại khớp.
- Những bệnh nhân bị các cơn gút cấp liên tiếp hay dai dẳng, nhiều năm sau sẽ chuyển sang gút mạn tính kèm các tophi. Tophi thường được coi là biến chứng muộn của gút, đó là những cục thấy ở dưới da tại các khớp, các túi hoạt dịch, sụn, xương ở nhiều nơi trong cơ thể, hình thành do sự lắng tụ các tinh thể urat. Tophi có thể vỡ ra ngoài da, có màu trắng hay vàng nhạt - trắng.
5. CÁC BIẾN CHỨNG CỦA GÚT
- Khoảng 20% bệnh nhân gút bị sỏi thận do sự lắng tụ của chính các tinh thể urat (vốn là thành phần của bệnh gút) cũng như các tinh thể calci lắng tụ gây ra sỏi. Sỏi có thể làm tắc nghẽn đường tiết niệu, đưa đến nhiễm trùng tiểu và có thể gây suy chức năng thận, nhiễm trùng tiểu… có thể ảnh hưởng đến tính mạng.
- Giảm độ lọc của cầu thận.
- Độ nặng của gút cũng liên quan đến một tỷ lệ cao của bệnh tim thiếu máu.
- Tàn phế do hư hại nặng của các khớp.
6. ĐIỀU TRỊ VÀ DỰ PHÒNG BỆNH GÚT
- Đẩy lùi các cơn gút cấp, ngăn ngừa các cơn gút xảy ra bằng các loại thuốc như: colchicine (có tác dụng giảm đau và kháng viêm, dùng để điều trị và dự phòng các cơn gút cấp), allopuriod (ức chế sự hình thành acid uric), các thuốc kháng viêm không steroid, các thuốc giảm đau khác.
- Chế độ ăn kiêng các loại thực phẩm có quá nhiều purine như: thịt, các tạng động vật, một số hải sản, bột yến mạch, đậu nành…; có thể uống rượu tí chút (ít nhất có 3 ngày nhịn rượu hoàn toàn mỗi tuần), tránh uống bia đen nặng; uống nhiều nước và kiềm hóa nước tiểu bằng natri bicacbonat; bỏ thuốc lá; tập thể dục, giảm cân.
- Theo dõi nồng độ acid uric định kỳ, tuy nhiên cũng không phải kiêng cữ thái quá vì có thể dùng thuốc để tăng tốc độ thải trừ acid uric.
- Điều trị phẫu thuật nội soi khớp có vai trò làm sạch khớp, cắt bớt bao hoạt dịch của khớp khi bị viêm nhiều lần gây dày, hạn chế vận động của khớp. Một khi khớp bị hư hoàn toàn thì có thể thay khớp bằng khớp nhân tạo.
Những ai đã lỡ bị bệnh này thì nên kiểm tra nồng độ acid uric trong máu và nhớ dùng thuốc đều đặn, có thể nâng ly làm vài chén hay vài lon cho vui chứ đừng quá lúy túy càn khôn để rồi lại hối hận vì mấy ngày tết bệnh viện cũng đã quá tải nhiều rồi.
Xem thêm nội dung bài viết tại đây.
